Hliðar saman hliðar

by Ynda Gestsson | Þriðjudagur.12.2018 | Uncategorized

Hliðar saman hliðar

Ingólfur Arnarson er löngu þekktur á meðal áhugafólks um myndlist fyrir verk sín, bæði hér á landi og erlendis. Í því sambandi skiptir miklu máli langtíma sýning á verkum hans á slóðum Donads Judd í Marfa, Texas. Á yfirstandandi sýningu í Hafnarhúsi Listasafns Reykjavíkur er fjöldi verka Ingólfs til sýnis um þessar mundir.

Ferill Ingólfs nær til upphafs níunda áratugar síðustu aldar og hefur hann sýnt oft og víða við góðan orðstýr. Í því sambandi ryfjast upp fyrir mér ein eftirminnilegasta sýning hans frá fyrri árum, en hún var haldin í Nýlistasafninu við Vatnsstíg árið 1988. Þar sýndi Ingólfur lágmyndir úr gipsi, en það er díónísiska sýning sem ég hef séð um dagana og bergmálar fegurð hennar enn í höfði mínu eftir öll þessi ár m.a. vegna þess að hann málaði hluta eins gipsverksins með rauðvíni sem léði verkinu fölbleikt yfirbragð. Þetta var í fyrsta og eina skiptið sem ég hef gengið ölvuð útaf sýningu án þess að hafa bragðað dropa af víni. Þarna sýndi hann grófgerða steinsteypuhellu sem borin var þunnu gipslagi og má telja það verk upphafið að þeirri list sem hann hefur iðkað síðan.

Ingólfur hefur sýnt verk sín á fjölda sýninga það sem af er öldinni. Skemmst er að minnast samsýningar hans og Eggerts Péturssonar í Gallarí Gesti í nóvember árið 2016 en þar sýndu þeir um eitthundrað ljósmyndir. Þetta var þátttökuverk í anda Fluxus og gátu gestir díft höndunum í ljósmyndabunkann og gripið stakar myndir eða bunka af þeim til íhugunar.

Sýningin ber titilinn, Jarðhæð og er í samræmi við það, staðsett á jarðhæð safnsins í félagsskap við grásprengdar súlur, hvíta veggi og stóra glugga sem opna sýn útúr rýminu á götuna; hús og umferð akandi, gangandi og hjólandi vegfarenda og ekki síður sýn inní rýmið utanfrá .

Þó þessi inn- og útsýn sé gamalkunnug af fyrri sýningum safnsins nær hún að veita þessari sýningu óvænta vídd m.a. vegna þess að innsetningunni er þannig háttað að lágmyndirnar flútta við súlurnar og hverfa á bakvið þær og sjást þá bara teikningarnar nema þeir sem skoða verkin stígi til hliðar eins og tekið er til orða á vorum dögum. Þessi núna-sérðu-en-ekki-núna-reynsla gerist hvort sem áhorfandinn er inní salnum eða skoðar verkin utanfrá í gegnum gluggana. Úr þessu verður svolítill hliðar-saman-hliðar-dans sem gerir gestina að þátttakendum í innsetningunni. Þessar einföldu hreyfingar gagnvart staðsetningum verkanna gæða sýninguna og verkin óvæntu lífi, gagnstæðu fremur tilbreytingarlausu yfirborðinu. Sama má segja um teikningarnar – þær sýna enga þekkjanlega hluti en virka þess í stað eins og flóknar hæggengar hugleiðslustundir, mandölur án hringformsins sem heldur öllu saman með hjálp goðborinna vera. –Táknmynd íhugunar hefur verið brotin upp í frumeindir í takt við umferðarasann utan gluggans.

Það sem kemur mest á óvart er fyrirferðarlítið slædsjó við útgöngudyr salarins. Þar bregður meðal annars fyrir ljósmyndum sem Ingólfur sýndi í Gallerí Gesti. Þegar hér er komið hefst annarskonar dans því nú þurfa gestir að staldra við á meðan bæði litríkar og fálitaðar ljósmyndirnar dansa við augu áhorfenda og halda þeim föngunum.

Ljósmyndirnar eru að nokkru andstæða teikninganna og lágmyndanna vegna fjölbreyttra litastemminga en halda afturámóti uppi litríkum dansi við borgarlandslagið utandyra og undirstrika víðtæka þátttöku í allri innsetningunni. Ljósmyndirnar í slædsýningunni sýna á óyggjandi hátt hversu gott auga Ingólfur hefur fyrir smáatriðum daglegs lífs.

Þegar hugað er að litadírð ljósmyndanna hvarflar að undirritaðri hvort hér sé vísbending um næstu sýningu Ingólfs og hvort litirnir verði virkjaðir af fullum krafti í framtíðinni. Það er ekki útí hött að gera sér það í hugarlund því samspil lita var mjög áberandi í verkum Judds um tíma. Það yrði altént spennadi að sjá liti og fjölbreytt form ljósmyndanna spretta fram í verkum Ingólfs og kannski vekja upp Díónísos og villta lifsgleði sem forðum.

Sýning Ingólfs í Hafnarhúsinu er enn ein sönnun þess hve mikilmikilvægu hlutverki söfn gegna við að staðfesta tilvist og erindi listafólks umfram það sem sölugallerí gera. – Ekki síst þegar virt söfn kaupa verk listafólks til varðveislu fyrir komandi kynslóðir.

Þó verkin láti lítið yfir sér á yfirborðinu og auðvelt sé að láta sér fátt um finnast og segja að sýningin sé hvorki góð né slæm, litlaus né leiðinleg þá er hér á ferðinni skemmtilegt sjónarspil útsins og innsins, kyrrstöðu, hreyfingar og þátttöku. Þó myndheimur Ingólfs sé á yfirborðinu fyrst og fremst tengdur hugvitinu þá er í þessari sýningu áhugaverð vísun í líkamsvitið.

Ynda Gestsson

Sýningin er opin til 10. Febrúar 2019.

Ljósmyndir: Helga Óskarsdóttir

Ímyndanir um fegurð í tímaröð

by Ynda Gestsson | Fimmtudagur.08.2018 | Uncategorized

Ímyndanir um fegurð í tímaröð

Listahátíðarsýning Listasafns Reykjavíkur árið 2018 ber hátimbraðan titil: Einskismannsland sem teygir sig frá Kjarvalsstöðum til Hafnarhúss. Kjarvalsstaðahluti sýningarinnar er byggður upp á málverkum og nokkrum teikningum eftir frumherja íslenskrar myndlistar. Sýningin varpar ljósi á sögu módernískrar landslagslistar á Íslandi í tímaröð. Heillað listafólk segir í upphöfnu myndmáli frá hinni einu fegurð sem hafði vart verið snert af hinum skærgula Caterpillar sem verður sífellt stórtækari við mótun landsins. Í þessum verkum stendur listafólkið eitt frammi fyrir víðernunum án þess að nota verkin til að fjalla um og upphefja sjálft sig í hinni miklu mynd almættisins sem forðum var færð yfir á striga og pappír. Einu verurnar sem minnt gætu á fólk sjást í verkum sjáandans Kjarvals sem í vestursalnum og einu verki Þorbjargar Höskuldsdóttur.

Á Kjarvalsstöðum eru sýnd verk eftir fimm konur og tíu karla enda var lismálun karlastarf langt fram eftir 20 öldinni eins og allir vita. Þetta viðhorf er staðfest á sýningunni og ekki er að sjá að reynt hafi verið að hafa uppá konum umfram þær fimm sem eiga verk á Kjarvalsstöðum. Þessi hluti sýningarinnar ber vitni þeim kynjahlutföllum sem eitt sinn þóttu góð og gild í myndlist –og þykja víst enn.

Þeir sem hafa vélað um tilurð sýningarinnar eru margir. Til verksins hefur safnið skipað fjögurra manna sýningarnefnd, sex manna samráðshóp og einn sýningarhönnuð. Ekki er að sjá að neinn sýningarstjóri haldi utanum verkefnið eða beri ábyrgð á sýningunni. Það hefði verið gagnlegt að fá upplýsingar um hlutverk sýningarnefndar og samráðshópsins við mótun sýningarinnar og val á verkum og hvert hlutverk sýningarhönnuðarins er. Hvernig sem verkaskiptingu er háttað virðast þeir sem fóru með úrslitavald varðandi val verka og innsetningu þeirra ákveðið að fara auðveldu leiðina og hengja Kjarvalsstaða hlutann upp í tímaröð fremur en þemaskiptingu sem hefði getað dregið fram ný, óvænt og skarpari sjónarhorn í umfjöllunarefnum listafólksins.

Þórarinn B. Þorláksson Stórisjór (langisjór) 1906

Stefán Jónsson frá Möðrudal / Stórval . Herðubreið. Dæmi um sérkennilegt upphengi á verkum þessa sérstaka listamanns.

Verk Þorbjargar Höskuldsdóttur í austursal Kjarvalsstaða.

Málverk Þórarins B. Þorlákssonar eru hið táknræna og margstaðfesta upphaf módernískrar listar á Íslandi – ár 0 og svo fylgja allir hinir málararnir á eftir. Afleiðingin af uppsetningunni er að sýningin virkar soldið eins og vinsældalisti þar sem nöfn listafólksins, umfjöllunarefni og titlar verka renna áfram eins og seigfljótandi sannleikur þannig að sýningargestir eru engu nær um stílátök í þessari sögu. Sýningargestir hafa þannig einungis ættfræði hins eingetna íslenska landslagsmálverks uppúr krafsinu án tengsla hvert við annað eða heiminn utan Íslands. Þetta er upphafin einangrun þar sem átökin við landið geta orðið að magnþrunginni dramatík eins og í verki Jóns Stefánnsonar, Kvöld (Tindafjöll) frá 1921 þar sem rifar í fjallgarð á milli kólgusvartra skýjabólstra eða þá hógværir litafletir Júlíönu Sveinsdóttur sem leysast upp í verkinu Snæfellsjökull frá 1951 sem er besta verkið í jöklaseríu hennar á sýningunni. Þrátt fyrir það að deila megi um upphengingu verka og innihald þeirra í vestursalnum verður því ekki neitað að málararnir kunna að yfirfæra hugmynd sína um landið yfir á strigann.

Þegar komið er útúr vestursalnum blasa málverk Stefáns Jónssonar af Herðubreið við borgandi viðskiptavinum safnsins –verk sem hrista upp í hefðarröðinni– málverkum Stefáns er puðrað tilviljanakennt upp á göngum hússins og það er ekki hægt að kalla upphengingu á verkum þessa látna einfara annað en algert virðingarleysi við hann og arfleifð hans. Stefán á það sannarlega skilið að fá almennilegt veggpláss í örðum hvorum salnum. Það er engu líkara en allt í einu hafi plássið verið búið og því hafi verið gripið til þess ráðs að henda verkum listamannsins uppum alla ganga svo hægt væri að segja að hann hafi allavega fengið að vera með. Það er líka vert að halda því til haga að Stefán Jónsson frá Möðrudal kynntist öflum einskismannslandsins í slíku návígi að leiðangrar annarra málara inná hálendið verða eins og nestisferðir á sunnudegi í samnburði við þá reynslu hans að hafa nærri því orðið úti á austfirskum heiðum.

Þegar í austursalinn kemur taka verk Þorbjargar Höskuldsdóttur á móti gestum. Þorbjörg er listamaður sem sannarlega tókst að hrista upp í upphafinni náttúrudýrkuninni allar götur frá því að hún sýndi fyrst í Gallerí SÚM við Vatnsstíg í Reykjavík árið 1972. Þorbjörg sýndi landið í algerlega nýju ljósi. Hún tók þjóðvíðernavitund fyrri kynslóða í gegn; hellulagði víðernin og bjó til súlnagöng sem gréru inní landslagið. Á sýningunni eru þrjú stór málverk eftir Þorbjörgu og eru þau hvert öðru betra. Fólk sést afar sjáldan í verkum hennar þannig að verkið Þögn frá 1981 vakti athygli mína en í því sést ókyngreind mannvera í skjóli við veggjarbrot horfa yfir ágengt landslag. Sú náttúrusýn sem Þorbjörg miðlar verður stöðugt ágengari eftir því sem árin líða. Þorbjörg hefur víða sýnt um dagana og gengið sinn listræna veg án hávaða en samt sem áður fært þjóðinni óumdeildan arf. Verk Þorbjargar eru stærstu tíðindi sem hafa orðið í íslensku landslagsmálverki eftir 1970 og það kemst enginn með tærnar þar sem hún hefur hælana auk þess sem enginn arftaki hennar er sjánalegur.

Önnur verk í austursalnum sverja sig í ætt við hefðina. Því er ekki að neita að fróðlegt er að sjá öll þessi verk samankomin og hugsa um það sem hefði verið hægt að gera. Hinsvegar verður að segja að myndirnar tala fyrir sig sjálfar og þurfa alls ekki á tilvitnunum í bókmenntir að halda. Þessir textar gera lítið annð en að æsa útblásna þjóðernisvitund sem ekki er þörf fyrir hér á landi þegar minnst er fullveldis þjóðarinnar.

Listasafn Reykjavíkur lætur ekki þar við sitja og tímaröðin heldur áfram í Hafnarhúsinu. Þar tekur yngra listafólk við keflinu og sýnir verk sín. Yngra fólkið gengur margt útfrá öðrum hugmyndum en brautryðjendurnir og sýnd eru verk eftir 9 karla og 8 konur. Samtals sýna 19 karlar og 13 konur á allri sýningunni. Í Hafnarhúsi er boðið uppá innsetningar, skúlptúra, ljósmyndir, málverk og vídeó sem fjalla um land, fólk, fjöll og fyrnindi í öllum sölum safnsins og inngrip mannanna í náttúrunni blasa víða við.

Verk Þorbjargar eru mér enn ofarlega í huga þegar í Hafnarhúsið kemur og það rennur upp fyrir mér að verk hennar eiga betur heima hér vegna þess að hún hefur allan sinn feril fjallað um efni sem skiptir meira og meira máli. Strax árið 1972 sýndi hún þjóðinni inn í framtíðina og herferð auðvæðingarinnar gegn landinu. Um verk hennar má taka undir með Jóni Engilberts sem sagði:,,Það lifir sem ber aðal framtíðarinnar í sjálfu sér, hitt gengur undir.“ (Steinar og sterkir litir ,1965, 27). Verk Þorbjaragar lifa og eru sí ný og tala til nýrra kynslóða á ferskan hátt. Við samanburðinn á Kjarvalsstöðum og Hafnarhúsi kemur og betur og betur í ljós að þemaskipt sýning hefði boðið uppá mun áhugaverðari nálgun en tímaröðin. Þemun sem hefði til dæmis mátt byggja á eru Andóf þar sem m.a. verk Rúríar, Þorbjargar og listafólks af yngstu kynslóð hefðu sómt sér vel, Upphafning gæti verið verk eftir brautryðjendur í samtali við Stefán Jónsson, Tolla og pabba hans, Kristinn Morthens og fólk-land þar sem Ósk Vilhjálmsdóttir, Einar Falur og Sigurður Guðjónsson hefðu talað saman frammi fyrir mannlausu landslagi Jóns Stefánssonar. Einar Garibldi, Ragna Róbertsdóttir, Júlíana Sveinsdóttir, Ólafur Elíasson, Unnar Örn Auðarson og Kristinn Pétursson spjallað saman um Gleymsku?

Rúrí Tortími 2008.

Inni á samsýningunni Einskismannslandi var white cube einkasýning með verkum Einars Fals Ingólfssonar þar sem hann sýndi ljósmyndir frá hálendi Íslands.

Verk úr myndaröð Péturs Thomsen.

Frá verki Óskar Vilhjálmsdóttur þar sem hún ýmisst hleypur eða gengur í kringum uppistöðulón Kárahnjúkavirkjunar tíu árum eftir að vatni úr Jöklu var veitt yfir landið.

Hallgerður Hallgrímsdóttir sýnir skjáskot úr eftirlitsmyndavélum víða um land og eru þær merktar þekktu vaktfyrirtæki.

Þessi nálgun hefði þýtt meiri vinnu fyrir þá sem stýrðu verkefninu en skilað áhugaverðu samtali á milli genginna kynslóða og samtímafólks svo ekki sé minnst á að veita þeim sem sækja sýninguna tækifæri til að taka þátt í gagnrýninni samræðu. Það er engu líkara en þeir sem stýra sýningunni óttist það að efna til samtals og velja því þá auðveldu leið að sýna borgandi viðskiptavinum safnsins klisjuna um landið; líkt og það sé bannað að listin reyni að benda á lausnir eða taki á yfirstandandi umræðu og reyni að leysa vandamál og spyrja spurninga stað þess að þegja þunnu hljóði.

Að velja verk eftir baráttukonuna og aktívistan Rúrí vinnur gegn upphafningunni, þögninni um eyðilegginguna en hún er því miður næsta einmana og úr tengslum við annað líkt og segja má um flest verkin. Í verki hennar vinnur pappírstætri jafnt og þétt að því að tæta niður myndir af fossum. Hér hefði markviss sýningarstjórnun dregið saman andófsverk aktívista á meðal myndlistarfólks eins og bent er á hér að framan.

Myndaröð Péturs Thomsen frá framkvæmdum við Kárahnjúkavirkjun nær ekki að styðja verk Rúríar hvað þá að önnur verk á sýningunni hafi burði til þess. Myndaröð hans verður geómetrísk rannókn á spennunni milli flata -flatarljósmyndir sem skortir pólitíska vitund og átök við inngrip Caterpillars í landslag samtímans. Eins og myndaröðin er sýnd í Hafnarhúsinu tel ég að botninn sé úr henni og að botninn sé á Listasafni Íslands. Það var nefnilega ekki fyrr en ég skoðaði fullveldissýninguna í Listasafni Íslands að ég uppgötvaði verkið sem hefði getað látið myndaröðina ganga upp er þar eitt og yfirgefið. Samt sem áður er röðin helst til hugguleg og listamaðurinn fjarri því að dýfa höndunum í drulluna til að sýna undir yfirborðið. Verkin ná því ekki að vera áminning um aðförina að landinu.

Sýningin sveiflast frá því að listafólkið horfi á landið utanfrá og til þeirrar tilfinningar að vera í því og á –að taka þátt í landinu líkt og í verki Óskar Vilhjálmsdóttur þar sem hún ýmisst hleypur eða gengur í kringum uppistöðulón Kárahnjúkavirkjunar tíu árum síðar. Þessi hlaup eru sýnd á fjölda skjáa og innsetninginn fyllir einn af sölum safnsins. Hlaupin minna soldið á dularfull og óskiljanleg erindi söguhetja í tölvuleikjum þar sem hetjan í kapphlaupi við tímann hoppar yfir jarðföll og aðrar hættur drifin áfram af hljóðrás sem stundum er hröð og æsanndi eða sultu slök hugleiðslutónlist. Því miður finnst mér verkið detta flatt niður og skorta tilvísun í reynslu og aktívisma listakonunnar frá frá því fyrir tíu árum. Þetta verður spretthlaup án takmarks og tilgangs sem hefði dugað að hafa á einum skjá sem hægt hefði verið að brjóta niður í fleiri myndbrot. Vísunin í tölvuleik er ætlað að benda á þann möguleika að með markvissari úrvinnslu verksins sem gagnrýnins tölvuleiks hefði hugsanlega verið hægt að búa til þátttökuverk sem gæti vakið áhuga yngstu kynslóðarinnar á gagnrýninni náttúruvakt.

Hallgerður Hallgrímsdóttir sýnir skjáskot úr eftirlitsmyndavélum víða um land og eru þær merktar þekktu vaktfyrirtæki. Því miður eru örlög verka hennar lík og verka Stefáns Jónssonar; að hanga nær ósýnileg á tvist og bast á göngunum. Enn einusinni finnst mér að listamanni sé sýnd umtalsverð óvirðing. Myndirnar gefa til kynna að stóri bróðir sé að fylgjast með og ekki er örgrannt um að hann sé í vinnu hjá eftirlitsfélagi sem hefur einkavætt hálendi og fagrar sveitir sem sendir fólk af stað verði einhverjum á að síga fæti á einklandið. Það hefði verið forvitnilegt að sjá þessar myndir stækkaðar uppí A1 eða þaðanaf stærri verk.

Ljósmyndir Einars Fals eru líkt og einkasýning inni í miðri samsýningu vegna þess mikla fjölda verka sem þar eru saman komin. Hjá honum er fjöldi fólks saman kominn en myndirnar virka eins og fréttamyndir með blaðagreininni ,,How-do-you-like-Iceland?-Gosh-it´s-amazing“. Hér er ekkert kafað eftir óvæntum sjónarhornum eða horft gagnrýnum augum á land, þjóð og gesti. Tilgangurinn virðist vera að sannfæra áhorfendur um að hér sé nú allt í sómanum; landið fagurt og frítt og vel sótt. Ég tel að þemaskipt sýning hefði styrkt erindi Einars Fals til muna.

Er þá ekki allt aðal fólkið mætt og óhætt að dæsa og ganga mett og sæl út. En, nei spurningin um þá sem vantar vaknar óhjákvæmilega. Á ekki Eggert Pétursson fullt erindi á svona sýningu með verk sem fjalla um hið smáa í lífríkinu eða Kristján Davíðsson, Magnea Ásmundsdóttir sem hefur fjallað um fjallið í steininum og steininn í fjallinu af næmi og innsæi. Nú, eða Kristján Steingrímur. Hvað með Tolla? Hann hefur málað landslag nær allan sinn feril. Fjarvera hans undirstrikar rækilega að það eru fleiri en einn listheimur í gangi á sama tíma og þeir eru misjafnlega velkomnir í partíið sem Listasafn Reykjavíkur býður til. Anton Logi Ólafsson málaði röð mynda af frægustu og stærstu virkjunum landsins og hvert verk ber nafn þeirrar frammámanneskju sem lokaði dílnum og skrifaði undir samning um framkvæmdir sem kostuðu meiri átök og baráttu fyrir andkapítalískri nýtingu landsins en áður hafði tíðkast. Eitt þeirra verka ber titililnn Sif Friðjónsdóttir. Freyja Eilíf hefur líka fjallað um náttúruvernd í verkum sínum. Sigríður Sigurðardóttir var afkastamikill málari á síðustu öld og eftir hana liggja nokkur mjög góð landslagsverk sem hefðu sómt sér vel á þessari sýningu.

Þetta eru aðeins örfá dæmi um listafólk sem hefði fyllt uppí myndina og bætt nýjum röddum inní mikilvægt samtal um fólkið, listina og landið. Í stað þess höfum við í raunni enn einn bókmenntatextann dulbúinn sem myndlist í formi óbeinnar tilvitnunar í Snorra Hjartarson einkum þann hluta sýningarinnar sem er á Kjarvalsstöðum: ,,Land, þjóð, tunga/þrenning ein og sönn“, nema hvað þátttaka þjóðarinnar er ekki til staðar.

Ynda Gestsson

Ljósmyndir: Helga Óskarsdóttir.

Mörgu tjaldað til

by Ynda Gestsson | Miðvikudagur.08.2018 | Annað

Mörgu tjaldað til

Sumarsýning Hafnarborgar í ár gegnir tvíþættu hlutverki. Annarsvegar er fagnað 35 ára stofnafmæli og hinsvegar 30 ára vígsluafmæli þessarar mikilvægu lista og menningarstofnunar Hafnfirðinga. Saga safnsins er kunnari en frá þurfi að segja en vert er að rifja hana upp hér í krafti þess að aldrei verða góðar sögur of oft sagðar; einkum þær sem tengjast menningarlífi borga og bæja. En það voru semsagt Ingibjörg Sigurjónsdóttir og Sverrir Magnússon sem gáfu Hafnarfjarðarbæ hús sitt og myndlistarsafn árið 1983. Eftir gagngerar endurbætur á húsinu var Hafnarborg tekin í notkun sem menningar- og listamamiðstöð árið 1988 og hefur síðan hýst fjölda myndlistarsýninga auk þess sem safnið hefur gefið út veglegar sýningarskrár í áranna rás.

Titill sýningarinnar, Hafnarborg 35/30 Afmælissýning er yfirlætislaus og lýsir tilefninu afar vel. Allir sýningarými hússins er vel nýtt og á það jafnt við um Sverrissal, aðal salinn á annarri hæð og þrjú afherbergi innaf stóra salnum. Húsið ólgar og iðar af list hvort sem litið er á gólf, veggi eða uppí rjáfur.

Í Sverrissal eru ný aðföng og bera verkin vott um vel heppnað val þar sem pólitísk vísun til flóttafólks og hælisleitenda kemur fram í verki Önnu Júlíu Friðbjörnsdóttur Ständchen (Serenade) frá 2017 og var það hluti stórrar innsetningar hennar í Hafnarborg á síðasta ári. Sá hluti innsetningarinnar sem sýndur er í tilefni afmælisins samanstendur af 23 ljósmyndum af smávöxnum farfuglum sem eiga sér meira en eitt heimaland. Einnig er þarna afar skemmtilegt geómetrískt málverk, Án titils eftir Valtý Pétursson málað einhverntíma á árunum 1950-1959. Verkið sem kom í hlut Hafnarborgar þegar nokkrum listasöfnum var boðið að velja verk úr dánarbúi Valtýs er talsvert ólíkt þeim verkum sem voru á minningarsýningu um Valtý í Listasafni Íslands sem lauk í mars árið 2017. Verkið bregður óvæntu ljósi á listamann sem flakkaði hiklaust milli stíla og litasamsetninga á ferli sínum. Annað eftirminnilegt verk er vatnslitamyndin Fermdur frá 2015 eftir Siggu Björgu Sigurðardóttur sem hélt eftirminnilega sýningu á ógeðfeldum og hrollvekjandi furðudýrum í salnum árið 2017. Það var sýning sem var mér viðlíka opinberun og þegar ég sá blekteikningar Alfreðs Flóka fyrsta sinn í Bogasal Þjóðminjasafnsins á 7. áratug 20. aldarinnar.

Anna Júlía Friðbjörnsdóttir, Ständchen (Serenade) frá 2917.

Valtýr Pétursson, Án titils 1950-1959.

Sigga Björg Sigurðardóttir, Fermdur 2015.

Þegar á efri hæðina kom brást það ekki að augun leituðu til vinstri sem gerist iðulega þegar gengið er inní sýningarsali, jafnvel þó ágæt verk kunni að blasa við beint af augum. Á endaveggnum var þéttur hópur mynda af frammámönnum á óræðum aldri og eru öll málverkin eftir karla. Það má því segja að feðraveldið hafi átt salinn með öllu sínu mikla og karlmannlega aðdráttarafli. Það var ekki fyrr en komið var upp að veggnum að í ljós kom að þar var mynd af Ingibjörgu eftir Eirík Smith frá 1988 auk tveggja málverka af Sverri. Staðsetningin á Ingibjörgu í jaðri hópsins leiðir hugann ósjálfrátt að jaðarstöðu kvenna í karlaheimi auk þess að gera hana svolítið einmana. Það hverflaði að undirritaðri að betur hefði farið um Ingibjörgu innanum konurnar á suðurveggnum en þar fjölluðu öll málverkin um staðalmyndir af heimi kvenna og voru öll verkin eftir konur nema eitt, Ung stúlka 1928-30 eftir Jón Engilberts. En staðsetning og val á verkum í þessa heima karla og kvenna er auðvitað bundin þeirri kynjapólitísku afstöðu sem sýningarstjórarnir Ágústa Kristófersdóttir og Unnar Örn Auðarson vilja ná fram með innsetningu sinni.

Frammámenn og ein kona.

Það virðist lögð mikil áhersla á að karla og kvennamyndirnar séu átakalínur sýningarinnar og má það til sanns vegar færa því þar eru ærin efni til umhugsunar um viðvarandi kynjatvíhyggju. Fjórði lykilhluti sýningarinnar er ekki síður athyglisverður en það eru málverk frá Hafnarfirði, tvö panorama verk frá fyrri hluta 20. aldar og nokkur fjöldi smærri málverka af húsum t.d. áhugaverð verk eftir Nínu Tryggvadóttur og Gunnlaug Scheving auk myndar af bátalægi eftir Gretu Björnsson, eina yfirlitsmyndin frá Hafnarfirði þar sem manneskju bregður fyrir. Af þessum myndum mætti ráða að hús hafi meira vægi en fólk í hugum málara sem leitað hafa myndefnis í bænum.

Hafnarfjörður fyrr á tímum. Til vinstri , frá hafnarfirði, 1938 eftir Jón Hróbjartsson. Myndin til hægri er eftir óþekktan höfund.

Frá Hafnarfirði, 1939 eftir Nínu Tryggvadóttur.

Gunnlaugur Scheving.

Gréta Björnsson.

Þegar ofangreindum megin þemum sleppir er gestum boðið að skoða fjölbreytt safn málverka og grafíkur eftir margt helsta listafólk þjóðarinnar. Þessi verk eru í aðalsal Hafnarborgar og í þremur herbergjum innaf salnum. Í aðal salnum má nefna verk eftir Sigurlaugu Jónsdóttur, Sverri Haraldsson, Sigríði Björnsdóttur og Arnar Herbertsson auk tréskúlptura eftir Sæmund Valdimarsson og steinskúlptúr eftir Pál Guðmundsson frá Húsafelli. Að ganga á milli herbergjanna er líkt og að fara um snoturt einkaheimili þar sem eigendurnir hafa komið sér upp vönduðu einkasafni verka eftir helstu málara módernismans á Íslandi. Það virðist hinsvegar vera tilviljun hvaða verk og hvaða listafólk lendir saman. En í herbergjunum eru meðal annars málverk, grafík og teikningar eftir Kjarval, Kristján Davíðsson, Kristínu Jónsdóttur, Júlíönu Sveinsdóttur, Eirík Smith, og Elías B, Halldórsson.

Frá vinstri. Staða,1988, Sóley Eiríksdóttur; Karen Agnete Þórarinsson, Frá Gaulöndum, 1930; Ung Stúlka, 1928-30 eftir Engilberts; Morgunstund í grænum dúr 1972, Temma Bell; Louisa Matt. Temma í Maju slopp.

Heildar yfirbragð sýningarinnar er því fremur losaralegt og engu líkara en gestir séu staddir á mörgum sýningum. Það hefði að mínu mati mátt gera betur með nákvæmari þemaskiptingu þar sem t.d. fólki og átakalínum milli kynja væru gerð gleggri skil. Annar möguleiki væri að veita innsýn í sögu Hafnarfjarðar með hjálp myndlistar eða leggja áherslu á óhlutbundn verk í eigu safnsins. Safnið á núna 1500 verk þannig að úr nokkru hlýtur að vera að moða til að setja saman heildstæða sýningu. Afmælissýningin ber merki þess að tilviljun og viðleitni til að hafa úrval verka sem mest hafi ráðið för við innsetningu sýningarinnar fremur en að um sé að ræða útpælda þematengda nýtingu á verkum í eigu safnsins.

Sýningin er opin til 26. ágúst.

Ynda Gestsson

Ljósmyndir birtar með leyfi Hafnarborgar.